Dietetycy często proszą o wykonanie badań krwi, aby móc jeszcze lepiej dopasować dietę do Twojego stanu zdrowia. Z tego artykułu dowiesz się, na które badania laboratoryjne warto zrobić przed pierwszą wizytą u dietetyka i jak się do nich przygotować. Możesz je również wykonać, gdy po prostu chcesz zadbać o swoje zdrowie i sprawdzić, czy wszystko jest w porządku.
Spis treści:
Lista polecanych badań laboratoryjnych
Zacznę od wymienienia badań w prostej formie, żebyś mogła/mógł zrobić screen i zapisać na przyszłość. Znajdziesz tu najpotrzebniejsze badania podstawowe oraz takie, o które warto rozszerzyć pakiet badań, gdy masz otyłość lub nadwagę, jesteś weganką/weganem lub wegetarianką/wegetarianinem, podejrzewasz anemię, insulinooporność, IBS, SIBO, choroby tarczycy lub planujesz/już stosujesz antykoncepcję hormonalną.
Badania podstawowe | Otyłość i nadwaga | Weganie i wegetarianie |
Dodatkowo:
|
Dodatkowo:
|
Dodatkowo:
|
Podejrzenie anemii | Insulinooporność | Podejrzenie IBS lub SIBO |
Dodatkowo:
|
Dodatkowo:
(w zależności od zaleceń lekarza) |
Dodatkowo:
|
Niedoczynność tarczycy | Hashimoto | Nadczynność tarczycy |
Dodatkowo:
(jeśli nie robiłaś/eś w ostatnim roku)
|
Dodatkowo:
|
Dodatkowo:
|
Niedoczynność tarczycy | Hashimoto | Nadczynność tarczycy |
Dodatkowo:
(jeśli nie robiłaś/eś w ostatnim roku)
|
Dodatkowo:
|
Dodatkowo:
|
Niedoczynność tarczycy | Hashimoto | Nadczynność tarczycy | Jeśli bierzesz/planujesz brać antykoncepcję hormonalną
|
Dodatkowo:
|
Dodatkowo:
|
Dodatkowo:
|
Dodatkowo:
|
Czy badania muszą być "świeże"?
Najlepiej, żeby wyniki były z ostatnich 3 miesięcy. Jednak im bardziej świeże, tym lepiej. W przypadku niektórych badań ich „termin ważności” jest dłuższy i dotyczy to między innymi:
- przeciwciał tarczycowych (anty-TPO, anty-TG), gdy nie masz choroby Hashimoto,
- przeciwciał anty-TSHR, gdy już je badałeś i były w porządku,
- badań genetycznych, bo one są ważne na całe życie,
- badań na celiakię, alergie i nietolerancje,
- testu metanowo-wodorowego, jeśli już podjąłeś leczenie.
Czy zrobić inne badania poza laboratoryjnymi?
Każdemu proponuję wykonać badanie ciśnienia krwi i pulsu. W ich przypadku wystarczą domowe pomiary ciśnieniomierzem.
Jeśli Twoja wizyta jest u dietetyka odbywa się online, również przydatny będzie Twój wzrost, masa ciała i obwody (najczęściej najważniejsze są obwód brzucha, bioder i uda).
Jak się przygotować do badań?
- Do badań należy być na czczo, co oznacza 8-12 godzinny post (bez żadnego posiłku).
- Warto zjeść lekką kolację – duża ilość tłuszczu może podnieść na przykład triglicerydy, gdy w rzeczywisty wynik byłby inny.
- Przez dni poprzedzające badania stosować dietę taką jak zwykle.
- W trakcie przeziębienia, antybiotykoterapii, czy jakiejkolwiek infekcji wyniki mogą być niemiarodajne, dlatego do badań należy podchodzić będąc zdrowym.
- Dzień przed badaniem i w dniu badania, nie wykonywać intensywnego sportu.
- Przed wykonaniem badania usiąść i odpocząć 15 minut w poczekalni. Robienie badań „w biegu” może wpłynąć na przykład na wynik glukozy.
- W nocy i przed badaniem nie pić nic innego niż woda.
- Nie spożywać alkoholu minimum 3 dni przed badaniami. Warto ograniczyć też papierosy i kofeinę.
Czy można przyjąć leki przed badaniami?
Jeśli na stałe przyjmujesz leki, najlepiej skonsultować się z lekarzem. U każdej osoby może być wymagany inny czas bez leków, albo może być konieczność ich przyjęcia, bez względu na rodzaj wykonywanych badań.
Jak się przygotować do OGTT (doustnego testu tolerancji glukozy)?
- Przed badaniem nie przyjmuj tyroksyny i metforminy – jednak w tej sprawie skonsultuj się z lekarzem, u każdego jest wymagany inny czas bez leków.
- Podczas badania nie rozcieńczaj niczym roztworu glukozy, nie jedz i nie pij do końca badania. Nie idź na spacer, nie wracaj do pracy, tylko siedź w laboratorium! Żeby umilić sobie czas możesz wziąć książkę, telefon, komputer. Wszelka aktywność zafałszuje wynik.
Jak się przygotować do testu wodorowo - metanowego?
Test wodorowo-metanowy ma bardzo wiele obostrzeń dotyczących leków, suplementacji, ruchu, snu, a nawet specjalnej diety. Sposób przygotowania może różnić się w zależności od urządzeń stosowanych w laboratorium. Dlatego sposób przygotowania sprawdź na stronie laboratorium już 4 tygodnie przed planowanym testem.
Czym są badania podstawowe?
Badania podstawowe pomagają ocenić ogólny stan zdrowia i funkcjonowanie takich narządów jak na przykład wątroba, nerki, trzustka. Można je również wykonać przed rozpoczęciem dokładniejszej diagnostyki, żeby nie kupować ogromnych pakietów badań, z których może nic nie wyniknąć.
Czym jest morfologia?
Morfologia krwi to badanie polegające na ocenie parametrów komórek krwi. Między innymi liczbie i wielkości czerwonych i białych krwinek oraz płytek krwi. Mniej więcej pomaga ocenić stan żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego. Może też mówić o ogólnym stanie zdrowia i infekcjach.
Dlaczego warto zbadać zarówno glukozę, jak i insulinę na czczo?
Dzięki badaniu glukozy oraz insuliny możesz obliczyć wskaźnik HOMA-IR (narzędzie używane do oceny oporności na insulinę w organizmie). To badanie wskaże czy masz insulinooporność.
Czym są próby wątrobowe?
Próby wątrobowe (ALT i AST) sprawdzają czy wątroba nie jest uszkodzona lub obciążona. Sprawdzają czy nie masz między innymi niealkoholowego stłuszczenia wątroby, infekcji wirusowej, nie nadużywasz alkoholu lub czy nie zaszkodziły Ci leki.
Jeśli stosujesz leki, dodatkowo polecam wykonać badanie bilirubiny.
Czym jest kreatynina?
Kreatynina mówi o funkcjonowaniu nerek, których zaburzenia niestety często się zdarzają, szczególnie u osób starszych. Dzięki niej ocenisz ryzyko niewydolności nerek.
Czym jest profil lipidowy?
Profil lipidowy / lipidogram służy do zbadania wszystkich frakcji (rodzajów) cholesterolu. Jego zaburzenia to jedna z głównych przyczyn miażdżycy i innych chorób sercowo-naczyniowych. Dzięki niemu już na wczesnym etapie dowiesz się czy musisz wprowadzić zmiany w diecie i zwiększyć ilość ruchu.
Czym jest OB i CRP?
Badanie OB i CRP służy do sprawdzenia czy masz stan zapalny w organizmie. Są to bardzo ogólne badania i wiele rzeczy ma na nie wpływ, od zwykłej infekcji, po choroby autoimmunologiczne i stany zapalne narządów. Nieprawidłowy wynik powie Ci, że powinieneś pogłębić diagnostykę.
Czym jest badanie TSH?
Badanie TSH pomaga ocenić, czy na pierwszy rzut oka z Twoją tarczycą jest wszystko w porządku. Nie wystarczy, żeby ustalić chorobę lub całkowicie ją wykluczyć i aby to zrobić potrzeba szerszego pakietu badań. Tarczyca daje często przeróżne objawy, które nie zawsze jest łatwo wyłapać.
Czy muszę badać witaminę D?
Dzięki badaniu witaminy D można dobrać indywidualnie jej dawkę. Niestety jest to dość drogie i nierefundowane badanie. Szczególnie warto zwrócić na nią uwagę w przypadku jakichkolwiek chorób (insulinooporność, choroby tarczycy, SIBO, choroby autoimmunologiczne…) oraz nadwagi lub otyłości. W tych przypadkach jeszcze częściej występują jej niedobory (nawet przy suplementacji) i potrzebne mogą być wyższe dawki.
Gdzie tanio wykonać badania?
Na końcu artykułu znajdziesz listę badań refundowanych, na które możesz dostać skierowanie od lekarza. Niestety lekarze raczej niechętnie dają profilaktyczne skierowania na badania. Jeśli lekarz odmówi wystawienia dla Ciebie skierowania, możesz spróbować pójść do innego lekarza. Lekarza rodzinnego można zmieniać dwa razy w roku.
Warto wiedzieć:
W popularnych laboratoriach diagnostycznych np. „Diagnostyka” badania są droższe niż w zwykłych laboratoriach przy placówkach medycznych działających na NFZ.
Jeśli chcesz wykonać badanie, które nie jest refundowane, sprawdź ceny również w innych, mniej popularnych placówkach. Często w laboratoriach, gdzie wykonują badania na NFZ można wykonać badania odpłatnie i są one znacznie tańsze niż w tych bardziej popularnych miejscach.
Przykład z miasta Śrem:
Poziom ferrytyny, cena w „Diagnostyce”: 52 zł
Poziom ferrytyny, cena w przychodni Komed: 28 zł
Czy przed współpracą dietetyczną z Tobą muszę wykonać jakieś badania?
Przed współpracą warto wykonać podstawowe badania: morfologię krwi, TSH, lipidogram oraz glukozę i insulinę na czczo, poziom witaminy D. W przypadku wegetarian oraz wegan dodatkowo poziom witaminy B12, ferrytyny i żelaza. Nie wymagamy badań, jednak znajomość Twoich wyników umożliwi nam dostosowanie jadłospisu do stanu zdrowia. Ofertę współpracy indywidualnej znajdziesz tutaj.
Lista badań refundowanych
Lekarz Podstawowej Opieki Zdrowotnej może wystawić skierowanie refundowane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia na poniższe badania:
Badania hematologiczne:
- morfologia krwi obwodowej z wzorem odsetkowym,
- płytki krwi,
- retikulocyty;
- odczyn opadania krwinek czerwonych (OB),
- poziom glikozylacji hemoglobiny (HbA1c).
Badania biochemiczne i immunochemiczne w surowicy krwi:
- sód,
- potas,
- wapń całkowity,
- żelazo,
- stężenie transferyny,
- mocznik,
- kreatynina,
- glukoza,
- test obciążenia glukozą,
- białko całkowite,
- proteinogram,
- albumina,
- białko C-reaktywne (CRP),
- kwas moczowy,
- cholesterol całkowity,
- cholesterol-HDL,
- cholesterol-LDL,
- triglicerydy (TG),
- bilirubina całkowita,
- bilirubina bezpośrednia,
- fosfataza alkaliczna (ALP),
- minotransferaza asparaginianowa (AST),
- aminotransferaza alaninowa (ALT),
- gammaglutamylotranspeptydaza (GGT),
- amylaza,
- kinaza kreatynowa (CK),
- fosfataza kwaśna całkowita (ACP),
- czynnik reumatoidalny (RF),
- miano antystreptolizyn O (ASO),
- hormon tyreotropowy (TSH),
- antygen HBs-AgHBs,
- VDRL
- żelazo– całkowita zdolność wiązania – TIBC,
- PSA,
- FT3,
- FT4,
Badania moczu:
- ogólne badanie moczu z oceną mikroskopową osadu,
- ilościowe oznaczanie białka,
- ilościowe oznaczanie glukozy,
- ilościowe oznaczanie wapnia,
- ilościowe oznaczanie amylazy.
Badania kału:
- badanie ogólne,
- pasożyty,
- krew utajona – metodą immunochemiczną.
Badania układu krzepnięcia:
- wskaźnik protrombinowy (INR),
- czas kaolinowo-kefalinowy (APTT),
- fibrynogen.
Badania mikrobiologiczne:
- posiew moczu z antybiogramem,
- posiew wymazu z gardła,
- ogólny posiew kału w kierunku pałeczek Salmonella, Shigella.
Badanie elektrokardiograficzne (EKG) w spoczynku
Badania ultrasonograficzne:
- USG tarczyc i przytarczyc,
- USG jamy brzusznej,
- USG ślinianek,
- USG nerek,
- USG moczowodów i pęcherza,
- USG brzucha i przestrzeni zaotrzewnowej, w tym wstępnej oceny gruczołu krokowego;
- USG obwodowych węzłów chłonnych.
Zdjęcia radiologiczne:
- zdjęcie klatki piersiowej w projekcji AP i bocznej;
- zdjęcia kostne – w przypadku kręgosłupa, kończyn i miednicy w projekcji AP i bocznej,
- zdjęcie czaszki i zatok w projekcji AP i bocznej,
- zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej.
A także:
- spirometria,
- kolonoskopia,
- gastroskopia,
- RTG płuc.